Marchew to ulubiona przekąska  zarówno moja jak naszych psiaków. Mało, że smaczna ale także zdrowa.

 Pierwsza marchewka według źródeł historycznych miała kolor fioletowy i pojawiła się około roku 900 w Persji, jej smak był pikantno-gorzki. Dzisiaj możemy spotkać marchewki w różnych wersjach kolorystycznych np. w Turcji występuje odmiana czarna i czerwona, zaś w Chinach te warzywa są białe tudzież żółte.

Nasze popularna pomarańczowa marchew  pojawiła się  dopiero w XVI wieku w Holandii. Według legendy wyhodowano ją na życzenie króla. Dziś to jedno z najpopularniejszych warzyw ale kiedyś uchodziła za roślinę arystokratyczną, wyobraźcie sobie, że  korzeniem i nacią przyozdabiano nawet elementy garderoby.

Marchewaka swój pomarańczowy kolor zawdzięcza zawartości karotenoidów –o działaniu antyoksydacyjnym, będące pigmentami: pomarańczowo-czerwonymi (karoteny), a w mniejszej ilości – żółtymi (ksantofile takie jak luteina i zeaksantyna).

Marchew to nie tylko dobre ale przede wszystkim zdrowe warzywo. Marchew jest polecana osobom na diecie odchudzającej  i chorym na cukrzycę, zawiera mało kcal i ma niski indeks glikemiczny.

Indeks glikemiczny marchewki, tak jak w przypadku wszystkich produktów spożywczych rośnie wraz ze stopniem przetworzenia – obierania, rozdrabniania i gotowania:

• marchew surowa – IG 16,.
• marchew obrana i ugotowana – IG 33,
• marchew obrana, ugotowana i zmielona (zupa krem z marchwi) – IG 60.

Pacjentom z zaburzeniami glikemii, cukrzycą i chorobami metabolicznymi zaleca się jedzenie marchwi jak najmniej przetworzonej.

Marchew jest ponadto bogata w błonnik, naturalne cukry, związki siarkowe i azotowe, enzymy, olejek eteryczny, jest bogata w witaminy szczególnie witaminę A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witaminę C, E i K, zawiera również minerały jak cynk, fosfor, kobalt, magnez, miedź, potas, sód, wapń i żelazo.

 W składzie marchwi znajdują się fitozwiązki o działaniu antyoksydacyjnym: α – i β-karoten, witamina C, polifenole oraz inne ważne dietetycznie składniki jak błonnik, cukry oraz składniki mineralne. Marchew warto włączyć do diety z uwagi na ich dużą zawartość, których spożycie zmniejsza ryzyko zachorowań na raka, choroby sercowo-naczyniowe, choroby .  W marchewce można znaleźć wszystkie rodzaje karotenoidów – alfa-karoten (0,53-4,96 mg/100 g), luteinę i zeaksantynę (0,30-0,51 mg/100 g) oraz nieznaczne ilości likopenu (0,015 mg/100 g). Jednak najwięcej zawiera beta-karotenu (6,15-9,02 mg/100 g) – prowitaminy A z której powstaje witamina A Witamina A chroni oczy przed nadmiernym wysychaniem , a także poprawia widzenie po zmroku.

Udowodniono, że stężenie tej witaminy potrzebne do wywołania toksemii u szczurów, kotów i psów wynosi powyżej 20 000 µg/kg, co stanowi około 10 razy więcej niż u innych gatunków, w tym człowieka.

Hiperwitaminoza A zarówno u psów jak i kotów  jest zwykle spowodowana spożywaniem zbyt dużej ilości mięsa organowego  zwłaszcza wątroby, która zawiera wysoki poziom witaminy A lub spożywaniem suplementów zawierających wysokie poziomy oleju z wątroby dorsza.

Trzeba pamiętać, że nadmiar witaminy A jest toksyczny i może doprowadzić do powiększenia wątroby, nadmiernej pobudliwości, chorób skóry, stawów oraz zaburzeń ze strony wzroku.  Toksyczne działanie nadmiernej ilości witaminy A i nadmiernej ilości witamin ADE badano u 9 mieszanych szczeniąt Labrador Retriever. Objawami klinicznymi były utrata masy ciała, otępienie, wychudzenie, szorstka sierść, wyraźny ból stawów kończyn i opóźniony wzrost.   Koty najczęściej trafiają do gabinetów weterynaryjnych w związku ze zmianą zachowania zwierzęcia – stają się otępiałe albo rozdrażnione i lękliwe. Przestają czyścić okrywę włosową, nie mają apetytu. Z czasem dochodzi do objawów neurologicznych chore koty wykazują kulawizny a nawet całkowitą niechęć do ruchu.

Przeczytaj artykuł „Diety wegańskie i wegetariańskie dla  psów i kotów”

Chrupanie surowej marchwi przez psiaki to naturalny sposób na czyszczenie zębów z osadu i wzmocnienie dziąseł, stymuluje także wydzielanie śliny, dzięki czemu odczyn w jamie ustnej staje się zasadowy, co nie sprzyja namnażaniu się bakterii.  Zimne lub mrożone marchewki są polecane dla ząbkujących szczeniąt, jako sposób na złagodzenie dyskomfortu ząbkowania

Marchewka pierwotnie była uprawiana głównie z uwagi na jej aromatyczną nać, która jest jak najbardziej jadalna. Najlepsza jest nać od młodej marchwi . Można z niej zrobić pesto , dodawać do sałatek, smoothie, soków …a nawet ciastek.

Natka marchewki jest bogatym źródłem potasu, witamin i minerałów. Natka zawiera też więcej witaminy C niż korzeń i więcej witaminy K niż inne warzywa.  Zaleca się stosowanie liści marchwi jako źródła naturalnych przeciwutleniaczy,

Liście marchwi zawierają:

• witaminy C i K
• wapń, magnez, potas
• związki fenolowe i karotenoidy
• chlorofil i inne przeciwutleniacze

W  medycynie ludowej natka marchewki stosowana jako  środek antyseptyczny na rany, choroby jamy ustnej i dziąseł. Napary stosowano jako środek odtruwający,  moczopędny i usuwający obrzęki.

Koniecznie sprawdź mój przepis na ” Proste pesto z natki marchewki, którym możesz poczęstować psa.”

Alergia na marchew jest nadmierną niepożądaną reakcją układu odpornościowego psa na  białko obecne w samych marchewkach.

 Główny alergen obecny w marchwi, białko Dauc c 1.0104, wchodzi w reakcję krzyżową z pyłkami roślin takich jak brzoza czy bylica pospolita, większość psów uczulonych na nie może też zmagać się z alergią na marchew.

 Podobnie jak w przypadku każdej alergii pokarmowej może wystąpić stan zapalny i swędzenie skóry, a także mogą rozwinąć się przewlekłe choroby, takie jak niestrawność, infekcje ucha i świszczący oddech, w przypadku alergii pokarmowych może również wystąpić wstrząs anafilaktyczny chociaż zdarza się to rzadko u psów.

Białka marchwi nie są powszechnym alergenem dla psów, jednak musimy pamiętać, że alergie mogą rozwinąć się na każdą substancję, na którą pies jest narażony.  Psy u których potwierdzono uczulenie na inne rodzaje żywności, częściej zapadają na alergie na nowe źródła żywności, takie jak np. marchew. Psy , który wykazuję reakcje alergiczne na gruszki, jabłka, seler, wiśnie, orzechy lub pyłek brzozy mogą częściej wykazywać alergię na marchewkę.

Objawy alergii na marchewki mogą obejmować:

• Wyłysienia,
• Pokrzywka
• swędzenie i opuchlizna w obrębie jamy ustnej, zwłaszcza, języka, warg czy dziąseł,
• gryzienie łap
• przewlekłe infekcje ucha , skóry
• przewlekły kaszel
• ocieranie pyska
• obsesyjne lizanie

Wstrząs anafilaktyczny spowodowany alergią pokarmową nie jest częstym zjawiskiem u psów, ale  może się zdarzyć,  to nagły stan, który , jeśli pojawią się objawy wymaga, aby twoje zwierzę  zostało przewiezione jak najszybciej  do najbliższego szpitala weterynaryjnego.

Objawy mogą obejmować:

• Zimne kończyny
• Śpiączka
• Trudności w oddychaniu
• Podwyższone tętno
• Nadmierny ślinotok
• Niskie ciśnienie krwi
• Jasne dziąsła
• Drgawki
• Nagła biegunka
• Nagłe wymioty

Marchewka to  warzywo, którego w  rzeczywistości każda część, od samej marchewki po zielone liście, jest bezpieczna dla psów.

Marchewki nie są one szczególnie strawne dla psów z powodu celulozy obecnej w komórkach roślinnych, ale większość istotnych składników odżywczych, takich jak witamina A i beta-karoten jest przyswajalna gdy marchewki zostaną ugotowane przed spożyciem. .

Podawana z umiarem marchew jest zdrową, niskokaloryczną przekąską dla psa. Obowiązują tutaj takie same zasady, jak w przypadku innych smakołyków – marchewka powinna stanowić nie więcej niż 10% dziennych kalorii twojego psa.

Przed podaniem psu nowego pokarmu skonsultuj się zawsze z lekarzem weterynarii, lub dietetykiem aby ustalił idealną wielkość porcji. Marchew możesz pokroić w plastry lub paski albo obrać i podac całą do chrupania. Jeśli pies nie lubi surowej marchwi surowo, spróbuj podać mu gotowane marchewki najlepiej na parze aby nie powodować poważnych zmian w zawartości witamin i minerałów.

Decydując się karmić zwierzę własnoręcznie przygotowanym pokarmem przeczytaj artykuł „Czy domowe jedzenie dla naszego pupila to dobry pomysł?.”  Sprawdź czy podawane składniki, nie zaszkodzą twojemu pupilowi. „Produkty szkodliwe”. Karmiąc zwierzę zbilansowanym pokarmem dodatki typu psie smakołyki nie powinny przekraczać 10 % dziennej dawki posiłku.

Jeśli nie masz wystarczającej wiedzy z zakresu żywienia skontaktuj się ze specjalistą, który ustali dietę dostosowaną do potrzeb twojego zwierzęcia, źle zbilansowany posiłek może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Katarzyna Gryglewska

lekarz weterynarii, behawiorysta, inż. zootechnikia

Literatura:

1. Barbara Łata Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu SGGW; “Fitozwiązki marchwi: znaczenie oraz czynniki wpływające na ich zawartość”
2. Hypervitaminosis A in the Dog D Y Cho, R A Frey, M M Guffy, H W Leipold
3. Polizopoulou Z.S., Kazakos G., Patsikas M.N., Roubies N.: Hypervitaminosis A in the cat: a case report and review of the literature, Journal of Feline Medicine and Surgery