Częstość występowania alergii pokarmowej u psów według badań wynosi od 14 – 33 % i  może rozwinąć się w każdym wieku jednak według jednego z badań u 33 % zaczyna się u psów w wieku poniżej jednego roku . Alergia pokarmowa może wystąpić u każdego psa  ale szczególnie predysponowane wydają się być West Highland white teriery , owczarki niemieckie, rhodesian ridgebacki, boksery, shar peie, labradory i mopsy.

Niepożądane reakcje pokarmowe to reakcje immunologiczne (alergia pokarmowa lub nadwrażliwość) lub nieimmunologiczne (nietolerancja pokarmowa) na składniki diety. Alergia pokarmowa jest nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną zachodzącą po ekspozycji na działanie danego składnika spożywczego; najczęściej odpowiedzialnymi za alergię są glikoproteiny <70 kDa ale mogą być również węglowodany, barwniki, środki zapachowe i środki konserwujące.

U psów z alergią pokarmową objawy występują niezależnie od pory roku, po podaniu leków sterydowych nie zawsze jest poprawa, pies może wykazywać problemy ze strony przewodu pokarmowego –u ok. 50 % psów występują zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Jeśli wasz pies wykazuje objawy ze strony przewodu pokarmowego , takie jak zwiększenie częstości wydalania stolca (normą u dorosłego psa jest 3 razy dziennie ) , wzdęcia, gazy, zła jakość stolca, wymioty, anoreksja, nadmierne lizanie np. podłóg należy skontaktować się z lekarzem i dietetykiem ponieważ mogę one sugerować alergię pokarmową.   Psy mogą wykazywać również zmiany dermatologiczne w okolicach pyska, łap, pach, pachwin, krocza, często obserwowanym objawem jest zapalenie uszu , czasami tylko jednostronne , psy mogą mieć nawracające zapalenia skóry, świąd. Postawienie ostatecznej diagnozy nie zawsze jest łatwe ponieważ  objawy alergii pokarmowej często są takie same jak atopii, a często obie choroby mogą występować jednocześnie. U niektórych psów z atopowym zapaleniem skóry alergeny pokarmowe wywołują chorobę, która określa się jako atopię wywołaną pokarmem. Wiele psów z atopią korzystnie reaguje na odpowiednio dobraną dietą przez specjalistę , ma mniej nawrotów.

Błony śluzowe przewodu pokarmowego to miejsce kontaktu organizmu ze środowiskiem zewnętrznym, m.in. poprzez przyjmowany pokarm, dlatego są one narażone na wpływ różnych czynników zewnętrznych, w tym mikroorganizmów, zarazków chorobotwórczych.  U zdrowych zwierząt przewód pokarmowy rozróżnia składniki odżywcze od potencjalnie szkodliwych substancji, czy też patogenów. Za odporność w przewodzie pokarmowym jest przede wszystkim odpowiedzialna tkanka limfatyczna związana z jelitami (GALT).

„System odpornościowy  błon śluzowych przewodu pokarmowego, tworzący lokalną odporność, jest  także zasadniczym elementem całego układu odpornościowego.  „

W skład  układu GALT  wchodzi tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi, w której można wyróżnić skupiska grudek limfatycznych, samotne grudki limfatyczne oraz pojedyncze limfocyty , komórki plazmatyczne. Przyjmuje się, że poza błoną śluzową przewodu pokarmowego miejscami efektorowymi GALT są śródnabłonkowe limfocyty, a także zorganizowane struktury limfatyczne, takie jak kępki Peyera, węzły chłonne, izolowane grudki chłonne i ukryte krypty.

Tolerancja pokarmowa / rozpoznawanie antygenów rozpoczyna się już po urodzeniu,  ponieważ pokarmy są potencjalnymi antygenami , aby umożliwić wchłanianie małych peptydów, aminokwasów i innych składników odżywczych.  Reakcja alergiczna na pokarm sugeruje wadę tolerancji pokarmowej związanej z układem GALT, barierę śluzówkową czy też ogólnoustrojową odpowiedzią immunologiczną.

W celu rozpoznawania i eliminacji obcych antygenów musi być obecna normalna bariera śluzówkowa i normalne poziomy IgA, ponieważ to jest pierwsza linia obrony. Trawienie powoduje rozpad białka na wolne aminokwasy i małe peptydy, które są słabymi antygenami. Podczas słabego trawienia dochodzi do powstawania dużych polipeptydów i resztkowych białek antygenowych, które są wysoce reaktywne w jelitach i aktywują układ odpornościowy. Hydrolizaty białkowe <10 000 daltonów rzadziej wywołują reakcję alergiczną dlatego w diecie eliminacyjnej wykorzystuje się diety zawierające hydrolizaty białkowe .

„Podejrzewa się, że alergia pokarmowa obejmuje reakcje typu I, II, III, IV i V, co jest jednym z powodów, dla których badanie surowicy pod kątem alergii pokarmowej jest nieprawidłowe! „

Warto pamiętać, że alergia pokarmowa u pacjentów ze zwiększoną przepuszczalnością przewodu pokarmowego może utrwalać chorobę zapalną jelit (IBD), jednak nie może być główną przyczyną IBD.

Koniecznie przeczytaj artykuł ” Mikrobiom, dysbioza, probiotyki – badania i wpływ na zdrowie „

Niestety do diagnostyki alergii pokarmowej nie ma prostego testu krwi lub skóry, który pomoże  postawić jednoznaczną diagnozę. Próbowano opracować testy surowicy na alergeny pokarmowe . Testy te wykrywają przeciwciała alergenowo swoiste (IgE i IgG) różnych alergenów pokarmowych.  Testy te są oferowane przez laboratoria ale jak dotąd żaden z testów nie przewidywał alergii pokarmowej. Mueller i wsp. stwierdzili, że testy surowicy na żywność wykazały 80-procentową korelację ujemną w porównaniu z jedynie 20-procentową korelacją dodatnią. Na dzień dzisiejszy jedyną niezawodną metodą diagnozowania alergii pokarmowej u psa lub kota jest dieta eliminacyjna.

Musicie wiedzieć, że przeprowadzenie pełnej diagnostycznej próby diety eliminacyjnej i prowokacyjnej to proces czterofazowy – eliminacja, prowokacja, potwierdzenie i identyfikacja , trwający kilka miesięcy.

Dieta eliminacyjna jest ustalana przez specjalistę po wcześniejszym szczegółowym wywiadzie z opiekunem, prześledzeniu historii diety  a także szczegółowej analizie historii choroby.  Dietę eliminacyjną nazywa się również hipoalergiczną, określenie karma hipoalergiczne jest jednak często nadużywane przez producentów karm. Do diagnostycznej próby eliminacyjnej i prowokacyjnej powinna być odpowiednio wybrana dieta spośród 3 kategorii : weterynaryjna dieta lecznicza o ograniczonej ilości składników (OTC) , weterynaryjna dieta lecznicza z hydrolizowanym białkiem lub kompletna i zbilansowana dieta gotowana w domu. Jest wiele dostępnych diet o ograniczonej zawartości składników jednak badania wykazały, że niektóre są zanieczyszczone krzyżowo przez niezdeklarowane na opakowaniu potencjalne alergeny.

Natomiast w przypadku terapeutycznych diet eliminacyjnych weterynaryjnych producent wykonuje test immunoenzymatyczny (ELISA) lub łańcuchową reakcję polimerazy (PCR) pod kątem zanieczyszczeń białkami w trakcie i przy produkcie końcowym, podczas gdy diety o ograniczonej zawartości OTC nie wykonują takich badań. Warto o tym pamiętać , ponieważ wiele karm jest reklamowanych jako hipoalergiczne bo nie zawierają np. zbóż czy kurczaka a niestety brak zbóż czy kurczaka w karmie nie daje gwarancji, że karma nie wywoła alergii u psa. Wiele takich karm nie zawiera nawet jednego źródła białka tylko wiele , które mogą być czynnikiem wywołującym alergię, do tego jak wspomniałam mogą być zanieczyszczone krzyżowo.

Z własnej praktyki w ustalaniu diet mogę powiedzieć, że czasami znalezienie nowego źródła białka dla pacjenta nie jest takie łatwe . Mam wielu pacjentów, u których opiekunowie podawali swoim psom już prawie wszystko co można spotkać na rynku. Często w wywiadzie uzyskuję informację , że opiekunowie chcieli urozmaicić  menu pupilowi więc podawali, przeróżne rodzaje karm i dodatków  a kiedy pojawiły się objawy chorobowe zaczęli co chwilę zmieniać pokarm „bo pewno psu nie służy więc może kolejny będzie dobry” .

 Trzeba pamiętać, że jeśli opiekun decyduje się na dietę domową to musi ona być ułożona przez specjalistę dietetyka pod kierunkiem lekarza weterynarii, ponieważ jeśli opiekunowie sami opracowują przepisy to okazuje się, że ich większość jest źle zbilansowana co może prowadzić do niedoborów. Pies powinien otrzymywać dietę eliminacyjną minimum 8 tygodni do nawet 12 tygodni . Opiekun musi pamiętać aby w tym czasie nie podawać , żadnych smakołyków, dodatków ponieważ mogą one być źródłem alergii.  Psy uczulone na dany pokarm potrzebują czasami tylko jednego kęsa, aby uruchomić układ immunologiczny.

Po okresie podawania diety eliminacyjnej przechodzi się do diety prowokacyjnej – wprowadza się ponownie składnik w odpowiedniej ilości, który prawdopodobnie  wywołuje alergię u psa i objawy zwierzęcia nasilają się natychmiast  – do dwóch tygodni po ekspozycji alergizujący pokarm.

Trzeba pamiętać, że w tak samo ważne jest  wykluczenia składników jak i włączenie i powinno odbywać się pod okiem dietetyka.

Mam nadzieję, że udało mi się  wam przybliżyć temat alergii pokarmowej u psów. Jeśli uważacie, że artykuł jest pomocny to zostawcie komentarz. Może macie własne doświadczenia to również, będzie mi miło jeśli się nimi podzielicie w komentarzach.

Literatura :

Critically appraised topic on adverse food reactions of companion animals (4): can we diagnose adverse food reactions in dogs and cats with in vivo or in vitro tests? Ralf S. Mueller  and Thierry Olivry BMC Vet Res. 2017; 13: 275

Mueller R, et al. Evaluation of patch testing with single protein, single carbohydrates and commercial foods. Veterinary Dermatology 2017;28(5), 473-E109.

 Glos K, et al. The efficacy of commercially available veterinary diets recommended for dogs with atopic dermatitis. Veterinary Dermatology 2008, 19(5), 280-287.