Olej kokosowy w diecie psa.
Prawidłowo zbilansowana dieta, uwzględniająca wszystkie niezbędne składniki odżywcze, dostarczająca odpowiednią ilość energii sprzyja zdrowiu. Natomiast niewłaściwa jakość oraz ilość poszczególnych składników odżywczych może być jedną z podstawowych przyczyn rozwoju nie tylko chorób układu pokarmowego, ale także wielu innych dolegliwości o podłożu metabolicznym. Składnikiem diety, który wzbudza szczególne zainteresowanie jest tłuszcz.
Przeglądając skład karm dla zwierząt, czy też szukając przepisów na dania domowe dla psów spotykamy wśród składników olej kokosowy. Olej kokosowy często jest uważany za superfood zarówno w diecie ludzi – smaczny i wyjątkowo korzystny dla zdrowia. Wiele trendów żywieniowych ludzi szybko zostaje przenoszona na dietę zwierząt tak, też stało się z olejem koksowym, który zaczęto zalecać jak dodatek do pokarmów własnoręcznie przygotownaych, karm czy też suplement diet. Zaczął być zalecany szczególnie przez behawiorystów, neurologów przede wszystkim dla starszych psów jako źródło oleju MCT.
Czy olej kokosowy powinien być uważany za superfood ?
Kwasy tłuszczowe w diecie psów.
Dobrze wiemy, że kwasy tłuszczowe są niezbędne zarówno w diecie ludzi jak i psów, kotów. Ważne jest aby ich ilość przyjmowana była zgodnie z zaleceniami National Research Council (NRC) i Association of American Feed Control Officials (AAFCO).
Wpływ tłuszczy i kwasów tłuszczowych na zdrowie zwierząt jest ogromny :
- Wpływają na zdrowie skóry i sierści (stąd często są zalecane przez dermatologów)
- Dostarczają energii
- łuszcz umożliwia absorpcję rozpuszczalnych w nim witamin i innych hydrofobowych związków biologicznie aktywnych, np. karotenoidów (dlatego sałaki dla ludzi są skazane na dressingi, w w psiej diecie również należy pamiętać o tłuszczach )
- Modulują stany zapalne (tutaj szczególnie zalecane są np. przez ortopedów przy różnego rodzaju problemach stawowych – oczywiście muszę to być odpowiednio dobrane ilości i proporcje kwasów tłuszczowych)
- Działają jako prekursor eikozanoidów i prostaglandyn
- Stanowią składnik błon komórkowych
- Wpływają również na prawidłowy wzrost i rozwój
W diecie psów i kotów powinny znaleźć się zarówno kwasy omega-3 jak i omega-6 ponieważ same nie są zdolne do produkcji tych niezbędnych kwasów tłuszczowych. Omega-3 i omega-6 powinny być podawane w odpowiednich proporcjach w zależności od zapotrzebowania zwierzęcia, jego wieku czy stanu zdrowia.
Podział kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe dzielimy na nasycone, jednonienasycone lub wielonienasycone wynika to z ilości podwójnych wiązań w łańcuchu węglowym. W zależności od budowy mają różne właściwości fizykochemiczne i są w różny sposób metabolizowane. Ciałami stałymi w temperaturze pokojowej są nasycone kwasy tłuszczowe (bogate w nasycone kwasy tłuszczowe są np. masło czy nasz olej kokosowy), natomiast płynne są kwasy tłuszczowe jednonienasycone a wielonienasycone zachowują płynną konsystencję w bardzo niskich temperaturach. Olej kokosowy bogaty w triglicerydy o średniej i wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych.
Dlaczego spożywanie nadmiernej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych jest niezdrowe?
Przyjmowane w nadmiarze nasycone kwasy tłuszczowe są szkodliwe, dlatego powinny stanowić maksymalnie 10% wartości energetycznej dziennej diety. Nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych sprawia, że wątroba produkuje więcej lipoprotein LDL, których wysoki poziom we krwi np. u ludzi zwiększa ryzyko miażdżycy naczyń krwionośnych. U ludzi wartości i proporcje LDL i HDL są ważne w ocenie ryzyka choroby niedokrwiennej serca; niektóre laboratoria wykonują również takie badania dla psów jednak wartość kliniczna tych wyników badań w medycynie weterynaryjnej nie została jeszcze ustalona. Nie należy jednak popadać w skrajność i całkowicie rezygnować ze spożywania nasyconych kwasów tłuszczowych, przyjmowane w odpowiednich ilościach mają działanie prozdrowotne.
Jak olej kokosowy stał się sławny?
Olej kokosowy zaczęto zalecać u ludzi i jak i u zwierząt między innymi z uwagi na zawartość oleju MCT. Olej MCT należy do średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych ( kwasy tłuszczowe dzielimy z uwagi na długość łańcucha węglowego na krótkołańcuchowe ( <6 atomów węgla w łańcuchu), średniołańcuchowe (8-10 atomów węgla) oraz długołańcuchowe ( >12 atomów węgla)
Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe nie tworzą miceli i dobrze rozpuszczają się w wodzie co sprawia, że mają wiele zalet. Mają zdolność do absorbcji bezpośrednio żyłą wrotną, w przeciwieństwie do długołańcuchowych, które wchłaniane są drogą naczyń limfatycznych dzięki temu kwasy tłuszczowe wchłaniają się szybciej. Istotną zwłaszcza dla starszych psów i zwierząt ze schorzeniami trzustki jest to, że do ich trawienia nie jest wymagana obecność żółci i lipazy trzustkowej. MCT są szybkim źródłem energii dla mózgu zwiększają wydajność poznawczą zarówno u starszych ludzi jaki i zwierząt cierpiących na zaburzenia pamięci . Suplementacja MCT ma również zastosowanie u psów z padaczką idiopatyczną. U pacjentów z padaczką idiopatyczną jak im psów starszych metabolizm glukozy w mózgu, który pozwala na wytwarzanie trifosforanu adenozyny (ATP), a także substratów do wytwarzania neuroprzekaźników jest zakłócany co powoduje zapotrzebowanie na alternatywne źródła energii mózgu. Wielu ekspertów uważa, że MCT w diecie może mieć również bezpośrednie działanie przeciwpadaczkowe poprzez blokowanie AMPA receptorów w mózgu.
Olej kokosowy a olej MCT .
Olej kokosowy stał się popularny i zalecany między innymi dzięki uznaniu go ze źródło korzystnych kwasów MCT. Przyjrzyjmy się bliżej składowi oleju kokosowego. Zawiera on głównie (choć nie wyłącznie) długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Olej kokosowy składa się w 47% procentach z kwasu laurynowego (C12), w 36% z innych długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (> C12) i jednie w 16% z średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych – kwasu kaprynowego (C10) i kaprylowego (C10).
Należy pamiętac, że kwas laurynowy stanowiący połowę oleju kokosowego w ~50% jest metabolizowany jak długołańcuchowy kwas tłuszczowy.
Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe wchłaniają się bezpośrednio żyłą wrotną i taką drogą wchłania się 95 % kwasu kaprynowego (C10) i kaprylowego (C8) natomiast kwas laurynowy (C12) tylko w 25% wchłania się w ten sposób a cała reszta wchłania się jak na długołańcuchowe kwasy tłuszczowe drogą naczyń limfatycznych w postaci chylomikronów a co za tym idzie olej kokosowy tak jak inne nasycone kwasy tłuszczowe podnosi poziom lipoprotein LDL. Można jednak powiedzieć, że jest on w tym przypadku trochę lepszy od masła, które w większym stopniu podnosi poziom LDL. Olej kokosowy wygrywa tutaj prawdopodobnie dlatego, że jednak zawarty w nim kwas laurynowy w 30% jest metabolizowany jak średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe.
Podsumowując nie można stawiać znaku równości między olejem kokosowym i olejem MCT ponieważ mają odmienny metabolizm.
Olej kokosowy a polifenole.
Ochronną rolę oleju kokosowego przypisuje się również zawartości polifenoli (związków naturalnie występujących w roślinach, o silnych działaniach przeciwutleniających i przeciwnowotworowych). Jednak nie odkryto w kokosie fitozwiązku, którego nie moglibyśmy znaleźć w innym produkcie spożywczym ponad to ilość polifenoli otrzymywana w oleju wytwarzanym przemysłowo (przeciskanie kopry) jest ponad sześć razy niższa niż w przypadku oleju otrzymywanego w tradycyjny sposób (gotowanie mleka kokosowego). Możemy znaleźć łatwo wiele innych produktów zawierających o wiele wyższą zawartość korzystnych dla zdrowia związków roślinnych.
Olej rafinowany i nierafinowany, który lepszy?
Na rynku możemy spotkać się z dwoma rodzajami oleju kokosowego: rafinowanym i nierafinowanym. Mają one swoje wady i zalety. Olej rafinowany poddawany jest chemicznemu procesowi, najczęściej przy użyciu rozpuszczalników, ulega filtrowaniu i oczyszczaniu przez co degradacji ulegać mogą cenne składniki odżywcze. Wadą jest również to, że potrawy na nim przyrządzone nie przejmą kokosowego zapachu. Ma on natomiast dłuższą przydatność do spożycia niż olej nierafinowany. Nierafinowany posiada większą zawartość związków korzystnie oddziaływujących na organizm. Jest najczęściej droższy niż rafinowany ale jednak chcemy pozyskać smak kokosa w przygotowywanych daniach to będzie to zdecydowanie Jeszcze lepszym dla smaku i zdrowia wyborem będzie używanie mniej przetworzonego źródła tłuszczu jak całe kokosy niż wyciśnięty z nich sam tłuszcz .
Olej kokosowy nie jest, aż takim superfoodem za jaki go uważano jednak nie warto z niego całkowicie rezygnować. Można go dodawać do wypieków psich ciasteczek (znajdziecie go w wielu moich wypiekach) czy do zrobienia kremu ochronnego dla psich łap. Jeśli wasz pies wymaga suplementacji MCT to skonsultujcie się z lekarzem weterynarii lub dietetykiem, który zaleci wam odpowiednią ilość i rodzaj MCT. Uważam, że warto sięgnąć po suplementy MCT a nie olej kokosowy, który zawiera tylko około 20% MCT. Opiekunom psów chorych na padaczkę idiopatyczną czy z demencją starczą zaleciłabym po konsultacji z lekarzem weterynarii lub dietetykiem podawanie karmy Purina Pro Plan NC NeuroCare zawierajacej m.in. MCT. Z uwagi na ryzyko biegunek olej MCT musi być zawsze dodawany do diety stopniowo, zaczynając od małych ilości, stopniowo zwiększanych do zaleconego przez lekarza poziomu. Moja 11 letnia Cherie, która z racji swojego wieku ma wrażliwą trzustkę i przy karmach z większą ilością tłuszczu ma zaraz problemy ze strony przewodu pokarmowego to przy dodania 1-2 kapsułek MCT nie ma problemów ze strony przewodu pokarmowego to jak się okazało dodanie do jej diety już w pewnej części karmy NeuroCare spowodowało biegunki. Oczywiście nie oznacza to, że inni psi seniorzy nie mogą jeść tej karmy. Piszę o tym aby pokazać, że dietę należy zawsze ustalić indywidualnie dla każdego psiaka.
Jeśli macie własne doświadczenia ze stosowania w diecie waszych pupili oleju kokosowego, MCT, a może podajecie karmę Purina Pro Plan NC NeuroCare psom chorym to koniecznie podzielcie się nimi w komentarzach.
Decydując się karmić zwierzę własnoręcznie przygotowanym pokarmem przeczytaj artykuł „Czy domowe jedzenie dla naszego pupila to dobry pomysł?.” Sprawdź czy podawane składniki, nie zaszkodzą twojemu pupilowi. „Produkty szkodliwe”. Karmiąc zwierzę zbilansowanym pokarmem dodatki typu psie smakołyki nie powinny przekraczać 10 % dziennej dawki posiłku.
Jeśli nie masz wystarczającej wiedzy z zakresu żywienia skontaktuj się ze specjalistą, który ustali dietę dostosowaną do potrzeb twojego zwierzęcia, źle zbilansowany posiłek może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Katarzyna Gryglewska
lekarz weterynarii, behawiorysta, inż. zootechnikia
Literatura:
Eyres L, Eyres MF, Chisholm A, Brown RC. Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans. Nutrition reviews. 2016 Apr 1;74(4):267-80.
Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ. Dietary fats and cardiovascular disease: a presidential advisory from the American Heart Association. Circulation. 2017 Jan 1:CIR-0000000000000510.
