Jestem osobą, które uwielbia poznawać różne miejsca, smaki, ludzi i  kultury a  Francja, kuchnia francuska, język francuski zachwycają  mnie szczególnie. Języka francuskiego zaczęłam uczyć się w wieku 9 lat, już jako dziecko siedziałam z nosem w książkach Aleksandra Dumas.  Dziś porywają mnie książki pokazujące uroki życia na Prowansji brytyjskiego pisarza Petera Mayla , wzrusza film powstały na podstawie jego książki  „Dobry rok”, którego reżyserem jest Ridley Scott a w główne role grają aktorzy Russel Crowe i Marion Cotillard . O tym, że uwielbiam tarty już zapewne wiecie ponieważ  na moim blogu już dawno znajduje się przepis na francuskie kruche ciasto na tartę.

Prowansja to niezwykły region, który oferuje niezwykłe bogactwo doznań. Światło zaczarowuje krajobrazy i wioski , wiatr roznosi niewiarygodne zapachy i to wszystko łączy się z doznaniami smakowymi o rzadko spotykanej intensywności. Mieszkańcy są serdeczni, gościnni i uśmiechnięci.  Jeśli mam tylko możliwość to odwiedzam ten magiczny region Francji i mam nadzieję, że dzisiejszy artykuł zachęci was do spacerów po uliczkach, winnicach, gajach oliwnych Prowansji.

Chcę również podzielić się z wami przepisem na Biscottes de Provence, czyli kruche ciasteczka rodem ze słonecznej Prowansji. To nietypowe ciastka ponieważ są to ciastka deserowe o delikatnym ziołowym aromacie doskonale smakujące w połączniu z serami z porostem pleśniowym, twarogami czy też konfiturą figową lub żurawiną. Oczywiście nie zapomniałam o naszych psich towarzyszach i przygotowałam psią wersję ciastek prowansalskich.

 Znajdziecie w artykule również przepis na jedno z moich ulubionych dań którego we Francji sposobów na przygotowanie jest tysiące, każda kawiarnia podaje swój firmowy quiche (znany także jako quiche lorraine).

Nieprzebrane bogactwo kulinarne Prowansji można oglądać na targowiskach większych miast. Są one jedyne w swoim rodzaju, tłumne, ale i pełne produktów i w każdy dzień są w innym mieście. Prowansja jest największym dostawcom ziół, warzyw, owoców w całej Francji. Region ten oferuje oliwki z których produkuje się najlepszą oliwę, miód , ser kozi , wędliny… Kuchnia prowansalska jest barwna, bogata w witaminy a potrawy spowite wonią ziół.

W krajobraz regionu Prowansj na stałe wpisały się wiecznie zielone drzewa oliwne, które dożywają 100 lat . Drzewa oliwne zaczynają owocować po 4-10 latach a szczyt płodności osiągają między 30-35 rokiem.

Nawet najbardziej dojrzałe oliwki nie nadają się do jedzenie prosto z drzewa, bo są gorzkie i wymagają odpowiedniego przygotowania.

Prowansja to raj dla miłośników warzyw co widać na barwnych targach. Prowansalscy kucharze poświęcają potrawom z warzyw i sałatkom wiele uwagi, ich niewzruszona miłość do warzyw manifestuje się w wielu daniach od zakąsek do deseru.

Na targach  Francji widać jak sprzedawcy swoich produktów są z nich dumni. Będąc w pięknym Gordes widziałam z jakim namaszczeniem wybierają owoce, warzywa, zioła, wędliny, sery i częstują klientów, opowiadają o nich, polecają do jakich dań można wykorzystać. Wszyscy są niezwykle serdeczni, uśmiechnięci – czuć, że sprzedaż owoców swojej pracy sprawia im ogromną radość.

Francja to kraina serów, obiad czy kolacja kończy się podaniem na stół talerza różnych serów o tego odpowiednie wino.

W Gordes czarują swoim widokiem lśniące jak miód  fasady domów, rozłożone na kilkunastu poziomach wokół góry. W filmie ” Dobry Rok” kręcono tutaj kilka scen do filmu. Na głównym placyku z  fontanną Max umówił się na pierwszą randkę z Fanny i tu Max otrzymał spadek po wujku od francuskiej pani notariusz.

Naturalną florę Prowansji stanowią czarodziejskie zioła jak tymianek, szałwia, rozmaryn, cząber ogrodowy, koper włoski i oczywiście lawenda. Prowansalscy zbieracze przemierzają garrigues, dzikie łąki w poszukiwaniu ziół i dostarczają je aptekom, producentom perfum i handlarzom przypraw w Nicei, Maryslli, Grass.. .

Szczególnym ziołem jest oprócz lawendy tymianek nadający finezję zarówno szynkom, kiełbasom jak i figom , suszonym śliwkom.

Znane wszystkim Herbes de Provance, których użyłam do wypieku ciastek składają się najczęściej z mieszkanki trzech, czterech ziół, które każdy wytwórca komponuje według upodobania. Zawsze w ich skład wchodzą tymianek i rozmaryn , często majeranek, cżąber niekiedy listki laurowe i szałwia.

Haute-Provance dostarcza głównie lawendy, której stosowanie w kuchni wymaga wyczucia.

Dzięki polom lawendy, bogactwu kwiatów i ziół region jest znany z miodu  o charakterystycznym, wyrazistym aromacie. Możemy tu spotkać wiele wspaniałych miodów jak kasztanowy, tymiankowy, rozmarynowy czy też miód z górski z prowansalskich Alp. Zanim cukier stał się powszechnym dodatkiem do potraw to właśnie miód z Prowansji zapewniał każdej słodkiej potrawie słodki smak.

Dziś liczebność pszczół znacznie spada a główną przyczyną jest stosowanie pestycydów.

„Jeśli z ziemi zniknie pszczoła, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia, nie ma więcej pszczół, nie ma więcej zapylania, nie ma więcej roślin, nie ma więcej zwierząt, nie ma więcej ludzi…” –  Albert Einstein

Słowa Alberta Einsteina choć pochodzą z poprzedniego stulecia są nadal aktualne. Konsekwencje wyginięcia pszczół byłyby tragiczne dla rolnictwa, gospodarki, środowiska i dla ludzi. Bez pszczół z powierzchni ziemi zniknęłoby ¾ gatunków spożywanych przez nas roślin a produkty powstałe bez ingerencji pszczół jak owoce czy miód są pozbawione wielu wartości odżywczych, tracą swoje walory smakowe i szybko się psują. Bez zapylania z powierzchni Ziemi znikną niektóre gatunki roślin, które stanowią pożywienie dla wielu gatunków zwierząt.

W maju 2018 r. aby ratować pszczoły  Unia Europejska postanowiła zakazać trzech z pięciu pestycydów neonikotynoidowych – klotianidyny, imidachloprydu i tiametoksamu . Francja postanowiła pójść dalej i  wprowadziła ogólny zakaz również dla dwóch wykluczonych przez zakaz UE, tiachloprydu i acetamiprydu. Zakaz z Unii Europejskiej rozpoczyna się 19 grudnia tego roku. Zakaz we Francji obejmuje stosowanie wszystkich pięciu pestycydów na polach uprawnych, jak i wewnątrz szklarni.

Psy szukające trufli to prawdziwy skarb. Francja  pokazała swoją empatię do zwierząt w 2015 kiedy to parament ostatecznie przyjął ustawę, która unowocześniła status prawny zwierzęcia. Zwierzę jest obecnie we Francji uznawane za „żywą istotę obdarzoną wrażliwością” w Kodeksie cywilnym (nowy artykuł 515-14) i nie jest już uważane za majątek ruchomy (art. 528).  Psy, koty i inne domowe zwierzęta nie są już „rzeczami”, tak jak stół czy krzesło, prawnie uznano je za „żyjące i czujące istoty”. Zmiana ta ułatwia skazywanie osób, które znęcają się nad nimi lub je porzucają. Podczas rozwodów sąd musi ustalić, które z małżonków ma się zajmować ukochanym zwierzakiem po rozwodzie. Bo skoro jest to „istota czująca”, powinien brać pod uwagę psie czy kocie dobro, decydując, z kim zwierzak ma zamieszkać.

Spacerując ulicami prowansalskich miasteczek bardzo mnie ujmuje widok psów i kotów swobodnie przebywających w firmach, sklepach, kotów bezstresowo wylegujących się na ulicach bez obaw, że ktoś je skrzywdzi czy przegoni.  W wielu miejscach stoją miseczki z wodą i jedzeniem, nawet przed wytwornymi restauracjami co widać na poniższym zdjęciu, które zrobiłam w Awinionie.

Zwiedzając Prowansję w każdym malowniczym miasteczku widziałam wylegujące się na słońcu koty, spacerujące psy, wiele zwierząt przebywa w sklepach razem ze swoimi opiekunami. Niektórzy nawet miszkają w pałacach jak ten kot – mieszkaniec największego gotyckiego zamku w Europie – Palais des Papes w Awinionie.

 Chcę wam pokazać kilka wybranych miasteczek Prowansji, które myślę, że oddają klimat tego regionu i zachęcą was do jego odwiedzenia.

W  Séguret jednej z oficjalnie uznanych za  „najpiękniejszą wioskę we Francji” podczas spaceru dołączyło do mnie dwóch psich towarzyszy.

Wioska oczarowuje typowym prowansalskim klimatem i średniowiecznym charakterem. Spacerując szarymi, stromo opadającymi ulicami na każdym kroku podziwiałam historyczne skarby jak bramę Reynier, XIV wieczną dzwonnicę, piękną Fontannę Mascarons czy też X – wieczny kościół Saint Denis.

Spacerując ulicą Rue des Poternes czułam się jakbym znalazła się w innej epoce. Stare, kamienne domy w otoczeniu zieleni, leniwie wylegujące się przy domach koty i maszerujące ulicami psy – życie pełne spokoju i harmonii.

Séguret to nie tylko piękna wioska, ale także ziemia i ludzie, którzy wytwarzają doskonałe wino „appellation controlee”: Cotes du Rhone Séguret, kontynuując tradycję produkcji wina sprzed kilku wieków.

Roussillon to miasteczko położone kilka kilometrów od Gordes, na skalnym występie i słynie z ochrowych skał, nazywane prowansalskim Kolorado.

To stare kamienne miasteczko jest bajecznie kolorów. Elewacje tutejszych domostw są pomarańczowe, łososiowe, różowe, brzoskwiniowe czasami czerwone  i razem z zielonymi i niebieskimi okiennicami tworzą pełną kolorów, romantyczną mieszankę

Tuż obok znajdują się używane od 2 tys. lat wyrobiska ochry, są one częścią ochrowego masywu o nazwie le massif des Ocres du Luberon.

Ochra to naturalny pigment znany ludzkości od dawnych czasów. Używana jest np. w przemyśle do produkcji farb, a także przez artystów, ma różne odcienie, od żółtego do brązowego. Powstała ponad 100 mln lat temu, kiedy na terenie Prowansji było morze, w wyniku wymieszania m.in. piasków i gliny z tlenkiem żelaza.

Lacoste  to miejscowość położona na wzgórzu skąd rozpościera się wspaniała perspektywa na okolicę. To piękne kamienne miasteczko jest w większości świetnie zachowane. Znajdujące się tu domy pochodzą nawet z XIV w., a najstarszy z nich stoi tu podobno od IX w.

Największą atrakcją miejscowości są ruiny zamku oraz gigantyczna rzeźba/instalacja umieszczona powyżej zamku.  Zamek należy aktualnie do projektanta mody Pierre’a Cardin. Tego samego, który posiada wyjątkową willę na Lazurowym Wybrzeżu: Palais Bulles . Zamek należał kiedyś do niejakiego Donatien’a Alphonse’a François’a de Sade czyli Markiza de Sade.  Markiz de Sade przebywał w zamku w Lacoste w drugiej połowie XVIII w. zasłynął m.in. organizowaniem orgii seksualnych, a także brutalnym traktowaniem zaproszonych kobiet a także pracujących w zamku pokojówek. Jego burzliwe życie sprawiło, że od nazwiska Sade powstał dobrze wszystkim znany wyraz sadyzm. Możemy go zauważyć w oddali w jednej ze scen „Dobrego Roku”, gdy Max zgubił się w drodze z lotniska. Podobnie taras kawiarni Cafe de France, z którego pięknie prezentuje się widok na równinę poniżej i  przyklejone jakby do gór nieodległe Bonnieux.

Po północnej stronie masywu Luberon, między Grand Luberon a Petit Luberon, leży kolejne zaliczane do najpiękniejszych francuskich villages perchés miesteczko Bonnieux.

Bonnieux do Francji zostało przyłączone w roku 1793. Region ten był zamieszkały już w epoce brązu. W Starożytności Bonnieux było ważnym węzłem komunikacyjnym . Na północ od miasteczka zachował się most z III wieku p.n.e. zwany Pont Julien,  będący niegdyś fragmentem Via Domitia, drogi rzymskiej łączącej Hiszpanię z Doliną Rodanu. Klasztor w Bonnieux został założony  w VI wieku, a w X wieku powstały pierwsze fortyfikacje Bonnieux. Do początków XIV wieku miasto pozostawało we władzy templariuszy, po likwidacji zakonu przeszło w ręce papieży.

W odległości ok. 5 km od Bonnieux (w kierunku Lourmarin) zaczynają się rzadkie we Francji lasy cedrowe. Cedr został tu sprowadzony w czasach Napoleona III z Maroka – i doskonale się przyjął, zajmując obecnie w masywie Petit Luberon obszar ok. 250 hektarów

Ménerbes było zamieszkałe już w czasach prehistorycznych  i w Starożytności. W Średniowieczu do Ménerbes prowadziły podziemne tunele i dwie bramy – Saint-Sauveur i Notre-Dame a w XIII wieku kilka kilometrów od Ménerbes powstało opactwo Saint-Hilaire. Z czasów Średniowiecza zachowały się resztki fortyfikacji z XII-XIII wieku, w tym małej cytadeli. Twierdza odegrała istotną rolę w czasie wojen religijnych.

Ménerbes jest znane nie tylko ze wspaniale zachowanych zabytków ale również z tego, iż mieli tu swoje rezydencje francuski malarz ekspresjonista Nicolas de Staël czy teżi Pablo Picasso, który kupił położony blisko centrum dom dla swej przyjaciółki i muzy, francuskiej malarki i fotografki znanej jako Dora Maar, a  także inni znani artyści, muzycy i pisarze.

Nie daleko Ménerbes znajduje się piękna winnica i muzeum korkociągów (Musée du Tire-Bouchou), prezentujące ok. 1000 eksponatów, niektóre z nich to prawdziwe dzieła sztuki. Właściciel posiadłości to bardzo miły i gościnny człowiek zapronował nam degustację win a także zaprosił do obejrzenia prywatnych ogrodów, które są zamknięte dla zwiedzających.

Lourmarin to miasteczko pisarza i reżysera teatralnego Alberta Camusa. Albert Camus kupił dom w Lourmarine po otrzymaniu nagrody Nobla . Na cmentarzu w Lourmarin znajduje się jego grób .

 Nad miastem góruje zamek, który składa się z dwóch części: starej z XV wieku (Chateau Vieux) i nowej renesansowej (Chateau Neuf). Zamek został zbudowany w XV wieku przez Foulquesa d’Agoult na fundamentach wcześniejszej fortecy z XII wieku.

To właśnie w  Lourmarin mieszka urodzony w 1939 roku Peter Mayle brytyjski pisarz, o którym wspominałam na wstępie artykułu.  Autor wielu książek o Prowansji, m.in. bestsellerów A Year in Provence i A Good Year, na podstawie których powstał film kręcony w okolicach Lourmarin i Ménerbes.

W Lourmarin panuje spokojna atmosfera. Ludzie się tutaj nie spieszą, znajdują czas na rozmowy w kawiarni przy kawie.

We Francji nikt nie widzi problemu w tym aby brać swojego psa czy kota do pracy.

Odkrywając Prowansję na pewno warto zobaczyć L’Isle-sur-la-Sorgue. Miasteczko nazywane jest „prowansalską Wenecją” i trudno się z tym nie zgodzić. L’Isle-sur-la-Sorgue  w dosłownym tłumaczeniu nazwa oznacza wyspę na rzece Sorgue .  Stara część L’Isle-sur-la-Sorgue. to istotnie wyspa, którą można obejść, a później polecam zwiedzić środkową cześć starego miasta. Oczywiście w prawie każdym zakątku miasta spotykałam wylegujące się koty czy też psy towarzyszące w pracy swoim opiekunom.

Miasteczko dawniej było osadą rybaków. Nawet  dzisiaj można zobaczyć pływające po rzece pływają tradycyjne łódki z płaskim dnem nazywane Nègo Chin.

 W średniowieczu miasto było otoczone murami, których zdobycie utrudniała płynąca dookoła woda. Rzeka zapewniała mieszkańcom pracę . Nadal działa 15 kół wodnych dawniej wykorzystywanych w przemyśle – napędzały one młyny pszenne, a w późniejszych czasach były używane do pracy z wełną i jedwabiem.

L’Isle-sur-la-Sorgue słynie z  ogromnej ilość antykwariatów i pchlich targów (brocante). Peter Mayle w swojej książce Dobry rok napisał, że w poszukiwaniu wyjątkowych antyków przybywają tutaj kupcy z całego świata, a przede wszystkim z Londynu, Nowego Jorku i Kalifornii. W miasteczku znajduje się ponad 300 antykwariatów, a na niedzielnych targach swoje zbiory prezentuje nawet ponad 500 antykwariuszy zjeżdżających tu z całej okolicy.

Nazwa Les Baux pochodzi od oksytańskiego (prowansalskiego) wyrazu „baus” oznaczającego „pion”, „urwisko”, „skalisty stok” co wiąże się z położeniem miejscowości.

W Le Beaux ślady zamieszkania sięgają 6000 roku p.n.e.. Celtowie używali tego miejsca w II wieku p.n.e. jako fortecy lub oppidium. W Średniowieczu, aż do XII wieku rezydowali tu lokalni feudałowie, wywodzący swą genealogię od jednego z trzech „Magów” – Baltazara.

 Pod władze Francji Les Beaux przeszło w XV wieku. W okresie wojen religijnych miasto opowiedziało się po stronie protestantów, dlatego Richelieu rozkaz zniszczenia zamku i fortyfikacji. W 1642 roku Les Baux zostały przyznane rodzinie Grimaldich, panujących w Monako – i do dziś następcom tronu Monako przysługuje tytuł markizów Les Baux, chociaż nie mają już nad miastem żadnej władzy

Uliczki Les Beaux są niezwykle malownicze zwłaszcza w blasku słońca.

Speceruając ulicami Prowansji ma się uczucie,  że czas  jakby stanął w miejscu i w ogóle nie ma zamiaru ruszyć dalej.  Wiele ulic nie uległo zmianie mimo upływu czasu ale także mieszkańcy Prowansji kontynują tradycje swoich przodków np. piekąc chleb w małej piekarence, wykonując ręcznie łódź, zbierając ręcznie zioła, pielęgnując winnice i produkując wina.

Na zdjeciu poniżej mała piekarnia w Gordes.

 Pięknych miast i miasteczek jest w Prowansji mnóstwo, aż trudno mi było wybrać, które wam przedstawić. W moim odczuciu życie w Prowansji jest sielskie, spokojne i w zgodzie z przyrodą. Mam nadzieję, że po tej krótkiej wycieczce po Prowansji poczuliści panujący tam klimat , czujecie zapach ziół prowansalskich i będziecie mieć wielką ochotę upiec ciasteczka prowansalskie -Biscottes de Provence z ziołami prowansalskimi.  Obowiązkowo przygotujcie również psią wersję tych ciasteczek pozbawioną składników, które mogłyby psom zaszkodzić.

Składniki :

• 100 g mąki pszennej
• 100 g mąki pełnoziarnistej (zmieszałam pszenną i orkiszową)
• 1 łyżeczka soli
• ok. 3 łyżeczki ziół prowansalskich
• 100 g masła, zimnego, pokrojonego w kawałki
• 1 żółtko
• 1 łyżeczka musztardy Dijon
• 3 łyżki zimnej wody

Przygotowanie

Piekarnik nagrzać do temperatury 180 stopni, blachę wyłożyć papierem do pieczenia. W misce należy wymieszać wszystkie suche składniki i zioła. W osobnym naczyniu mieszamy żółtko, musztardę i wodę. Do miski z suchymi składnikami dodajemy  kawałkami masła i mieszamy, aż powstaną „okruszki”, następnie dodajemy masę jajeczną i zarabiamy kruche ciasto. Gdy ciasto będzie już jednolite trzeba je rozwałkować na grubość 2-3 mm i wykroić okręgi o średnicy ok. 6 cm, które umieszczamy na blaszce do pieczenia. Ciasteczka pieczemy około 20 minut, aż nabiorą złotego koloru.

Składniki :

• 200 g mąki (można użyć bezglutenowej np. jaglanej)
• szczypta ziół prowansalskich (nie zawierających w składzie lewendy)
• 100 g oleju kokosowego lub oleju rzepakowego ( 1 szklanka do 220g)
• 1 żółtko
• 3 łyżki zimnej wody

Przygotowanie

Piekarnik nagrzać do temperatury 180 stopni, blachę wyłożyć papierem do pieczenia. W misce należy wymieszać wszystkie suche składniki i zioła. W osobnym naczyniu mieszamy żółtko z wodą. Do miski z suchymi składnikami dodajemy olej kokosowy (musi być w formie płynnej aby się wymieszał z pozostałymi składnikami ) i mieszamy,”, następnie dodajemy masę jajeczną i zarabiamy kruche ciasto. Jeśli będzie za płynne dodajmy mąki, jeśli będzie nam się za mało łączyć to zimnej wody. Gdy ciasto będzie już jednolite trzeba je rozwałkować na grubość 2-3 mm i wykroić np. wykrojnikiem w kosteczki, które umieszczamy na blaszce do pieczenia. Ciasteczka pieczemy około 20 minut, aż nabiorą złotego koloru.

Quiche lorraine uważane za rodzime danie francuskie posiada niemieckie korzenie. Pochodzi z Lotaryngii do której Niemcy niejendokrotnie rościli sobie prawa i zajmowali to terytorium. Na tym obecnym terytorium Francji mieszkali rzemieślicy i kucharze przybyli z Niemiec. Niemieccy piekarze, w odróżnieniu od rozrzutnych piekarzy francuskich,  aby nic się nie marnowało, z resztek ciasta pozostałego na ściankach naczynia po zakończeniu mieszania dodając paseczki słoniny, pieprz i gałkę muszkatołową stworzyli wyjątkowe ciasto. W początkowym okresie quiche lorraine określany był jako Lothringer Kuchen, co w tłumaczeniu z języka niemieckiego oznacza placek lorański (lorański, czyli lotaryński). Francuzi postanowili przetłumaczyć nazwę ciasta na swój język ojczysty aby brzmiała przyjemniej dla francuskich uszu i tak powstała nazwa quiche lorraine . Przez pięć wieków obecności w tradycjach kulinarnych Francji, quiche lorraine zyskał niezwykle dużo odmian ponieważ w każdym regionie Francji klasyczną recepturę wzbogacano nowymi składnikami . Dziś quiche można spotkać jako deser, przekąskę, czy też sanie główne. To łatwe do przygotowania danie więc wierzę, że spróbujecie je przygotować.

Z uwagi na powstałe liczne odemiany quiche to za quiche lorraine w wersji podstawowej uznany został tylko jeden przepis! Ciasto briseé powstaje z mąki(200g), masła(100g), jajka i szczypty soli, które miesza się . Jeśli ciasto jest za suche dodajemy zimnej wody. Otrzymane ciasto uformowane w kulę, wstawiamy na 2 godziny do lodówki. Po wyjęciu należy rozwałkować na grubość około 3 mm i wyłożyć do odpowiedniej formy i poknakłuwac widelcem. Następnie należy pokroić słoninę w cienkie paseczki, podsmażyć i wyłożyć na ciasto. Następnie ubija się dwa jajka i miesza z crème fraîche , przyprawia się pieprzem, szczyptą gałki muszkatołowej i soli. Masą tą zalewa się ciasto ze słoniną. Można również podać słoninę na nią starty ser (według uznania) i na to wylać masę jajeczną. Placek piecze się przez  około 25 -30 minut  w temperaturze 220 stopni.

Mam nadzieję, że mój artykuł wam się spodobał a ciasta upiekliście i smakowały zarówno wam jak i waszym pupilom. Jeśli lubicie takie „wycieczki” krajoznawczo-kulinarne to podzielcie się opinią w komentarzach i udostępnijcie artykuł. Na zakończenie chciałabym powiedzieć, że marzę o tym aby zwierzęta w Polsce miały taki sam status prawny jak we Francji – przestały być rzeczami bo dla mnie i mojej rodziny to pełnoprawni członkowie rodziny i nikt z nas nie wątpi w to, że są istotami czującymi i myślącymi.

Decydując się karmić zwierzę własnoręcznie przygotowanym pokarmem przeczytaj artykuł „Czy domowe jedzenie dla naszego pupila to dobry pomysł?.”  Sprawdź czy podawane składniki, nie zaszkodzą twojemu pupilowi. „Produkty szkodliwe”. Karmiąc zwierzę zbilansowanym pokarmem dodatki typu psie smakołyki nie powinny przekraczać 10 % dziennej dawki posiłku.

Jeśli nie masz wystarczającej wiedzy z zakresu żywienia skontaktuj się ze specjalistą, który ustali dietę dostosowaną do potrzeb twojego zwierzęcia, źle zbilansowany posiłek może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Katarzyna Gryglewska

lekarz weterynarii, behawiorysta, inż. zootechnikia